Pandemi Döneminde Erişkin Pnömokok Aşılarının Önemi

Pandemi; dünyada birden fazla ülke veya kıtada ortaya çıkan, çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara verilen genel isimdir. Salgın hastalıklar insanlık tarihi boyunca büyük olaylara sebep olmuştur. Bugüne kadar görülen salgın hastalıklardan insanlık tarihine en çok etki edenlerin; çiçek, ebola, veba, kolera, tifüs, ve influenza (grip) olduğu bilinmektedir.

11 Mart 2020 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından ilan edilen Covid -19 pandemisi de tüm dünyayı etkisi altına alan bir pandemi olarak karşımıza çıkmıştır. Bu süreçte; bağışıklama hizmetleri genel anlamda aksasa da, bazı aşılara influenza (grip) ve pnomokok’a (zatüre) olan talepte çok fazla arttı.

Aşılar çocuk ve erişkin sağlığını korumada bulaşıcı hastalıkları önlemede maliyet ve güvenilirlik açısından 20. yüzyılın en önemli ve en etkili halk sağlığı uygulamalarından biridir. Bağışıklama hizmetlerinin temel hedefi hastalıkların ortaya çıkmasını engellemek, enfeksiyonlara bağlı morbidite ve mortaliteyi azaltmaktır. Aşılanmadaki temel amaç birey ve toplumun bağışıklığının sağlanması, salgınların önlenmesi, sakatlık ve ölümlerin azaltılmasıdır.

Daha öncede belirttiğim gibi, bu dönemde pnomokok yani zatürre aşısına talep o kadar arttı ki; Aile Hekimliği’nde çalışan birçok çalışan, yoğun talep ve stok eksikliğinden kaynaklı hastaları ile sorun yaşadılar. Maalesef basına yansıyan şiddet olayları gündeme geldi. Aslında çok fazla panik yapmaya gerek yok. Bu aşı zaten bizim ülkemizde üretiliyor ve stok sorunu yaşama ihtimalimiz yok gibi.

Pnömoni(Zatürre) bir akciğer iltihabı durumudur. Zatürrenin ya da diğer adıyla pnömoni’nin en önemli sebeplerinden biri pnömokok bakterisidir. Pnömokok, yetişkin ve çocuklarda zatürre, menenjit, sinüzit, osteomiyelit kan iltihabı ve orta kulak iltihabı yapan en önemli mikroorganizmadır. Pnomokok bakterisinin 90 dan fazla alt tipi mevcut. İşte pnomokok aşıları içeriğinde bulunan bu alt tiplere göre sınıflanıyorlar.

Pnömokok aşısının iki tipi mevcut. Bunlardan birincisi PCV13 veya KPA13 (Konjuge Pnömokok Aşısı) Aile Sağlığı Merkezlerinde çocuklar için (çocukların 2., 4. ve 12. aylarında) ve bakanlığın belirlediği risk grubunda olan yetişkinler için (yetişkinlere tek doz) ücretsiz yapılıyor. Koruyuculuğu ömür boyu sürüyor, bu yüzden tek doz yapılması yeterli. İkinci tipi ise; polisakkarit pnömokok aşısı(PPA23). Polisakkarit aşı ise 2 yaşından küçüklere önerilmiyor, ömür boyu koruyuculuk sağlamıyor, bu yüzden en fazla 3 doz olacak şekilde 5 yıl arayla hatırlatıcı dozların yapılması gerekiyor. Yapılacak son dozun 65 yaş üstüne denk getirilmesi koruyuculuk anlamında çok önemli.

Bundan sonraki kısımda, tablolar eşliğinde ve soru cevap şeklinde gidildiğinde konunun daha kolay anlaşılacağını düşünüyorum.

İki aşının genel özelliklerini aşağıdaki tabloda daha net görebiliriz.



Pnomokok aşısını kimlere yapalım, yani endikasyonları nelerdir?



Pnömokok enfeksiyonu açısından yüksek riskli hasta grupları hangileridir?





Aşıların uygulama zamanları nasıl olmalı?
Aşı uygulamasına mutlaka konjuge pnömokok aşısı ile başlamak lazım. Yukarıda tabloda da gösterilen risk grubunda bulunan kişilere ilk önce konjuge pnömokok aşısı(KPA13) yapılmalı ve bu aşının yapım tarihinden itibaren en az 1 yıl sonra polisakkarit aşı( PPV23) yapılmalı.
Buradaki istisnai durum, bağışıklık sistemi zayıf olan yani yukarıdaki tabloda yüksek riskli grupta yer alan hastalar için; konjuge pnömokok aşısı(KPA13) yapıldıktan en az 8 hafta sonra polisakkarit aşı(PPA23) yapılmalı.





Daha önce ilk olarak PPA23(Polisakkarit pnömokok aşısı) yapılmışsa; konjuge pnömokok aşısını ne zaman yaptırabilirim?
Eğer bir kişiye önce polisakkarit pnomokok aşısı (PPA23) yapılmışsa; konjuge pnomokok aşısının yapılabilmesi için aradan en az 1 yıl geçmesi gerekir.

Pnömokok aşısının, grip aşısı gibi belirli bir zaman diliminde yapılma zorunluluğu var mı?
Hayır. Pnömokok yani zatürre aşısı yılın herhangi bir mevsiminde herhangi bir günde yapılabilir.

Grip(İnfluenza) aşısı, pnömokok yani zatürre aşısıyla birlikte yaptırılabilir mi?
Evet bu iki aşı birlikte yaptırılabilir.

Pnömokok yani zatürre aşısı, Coronavirüsün neden olduğu zatürreden koruyor mu?
Hayır korumaz. Pnömokok aşısı, Streptokok pneumoniae adı verilen bakterinin neden olduğu zatürreden korur. Coronavirüsün neden olduğu zatürreden korumaz. Pandemi döneminde zatürre aşısının yaptırılma nedeni, oluşabilecek ikincil bakteriyel enfeksiyonları engellemeye yöneliktir.




KAYNAKÇA
https://asirehberi.saglik.gov.tr/uploads/2017-genelgeler/risk/2-risk-grubu-asilamalari-ek-risk-grubu-asilamalari-1-2.html
https://www.istahedakademi.com/event/pnomokok-asilamasinin-onemi/